Afscheid van een populist en van het populisme? Nee hoor!

Een van onze klanten vroeg mij eind augustus enigszins bezorgd of ik verwachtte dat Thierry Baudet onze volgende premier zou kunnen worden. De strekking van mijn antwoord was dat me dat vrij onaannemelijk leek, maar dat ik bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 wel een flinke groei van het aantal zetels (van 2 naar zo’n 15) voor Forum voor Democratie (FvD) voorzag.

The rest is history. We zijn ruim drie maanden verder, en Baudet leek eventjes het politieke toneel te hebben verlaten, om al snel op zijn schreden terug te keren. Een tournure die zich net zo pijlsnel voltrok als indertijd – minder dan vier jaar geleden – zijn entree in Den Haag. Géén vertrek dus van deze populist, al kunnen we ons afvragen of zijn blazoen niet dermate is geschonden dat een revival er niet meer in zit voor zijn FvD.

Hoe het ook zij, het is geenszins het einde van het populisme in de Nederlandse politiek. Vooropgesteld: over de definitie van populisme valt eindeloos te discussiëren. In het wat verdere verleden werden onder meer Hans Wiegel, Dries van Agt en zelfs Joop den Uyl als populisten beschouwd. Maar dat zei vooral iets over hun politieke stijl en hun optreden. Deze politici vertegenwoordigden vrij brave mainstream partijen, die een beetje rechts (VVD en CDA) of een beetje links (PvdA) van het midden staan.

Nee, dan boer Hendrik Koekoek, die in de jaren zestig furore maakte als leider van de toenmalige Boerenpartij en te boek staat als de eerste échte Nederlandse populist. Met legendarische uitspraken als “Ik krijg nooit geen beurt” en “Ik weet niet waar het over gaat, maar ik ben tegen” kreeg hij in het parlement de lachers op zijn hand. Veel potten wist hij evenwel niet te breken.

Koekoek was lange tijd een schijnbaar eenmalig verschijnsel in de politiek. Schijnbaar eenmalig, want zo’n twintig jaar geleden betrad Pim Fortuyn de politieke arena, met de bekende dramatische afloop. Sindsdien is het populisme niet meer weg geweest uit de Nederlandse politiek. En ik heb geen reden om aan te nemen dat dat de komende jaren anders zal zijn. Populistische partijen ter linkerzijde als SP en DENK en ter rechterzijde (met name PVV en wie weet na 17 maart nog een restantje FvD) are here to stay.

Dat is een ongemakkelijke waarheid voor politici van traditionele middenpartijen; van ChristenUnie tot GroenLinks, van VVD tot PvdA. Maar het is ook ongemakkelijk voor lobbyisten. Veel vakgenoten hebben de neiging zich te focussen op traditionele partijen; vaak omdat ze goed de weg weten binnen die partijen, soms omdat ze zelf politiek actief zijn in een van die partijen. Daarmee bestaat het risico dat ze in hun lobbystrategie populistische partijen over het hoofd zien. En al schat ik de kans laag in dat een van die partijen deel gaat uitmaken van de nieuwe coalitie, ze kunnen bij sommige politieke dossiers het verschil maken tussen een minderheid of meerderheid. Wellicht in de Tweede Kamer, en nog waarschijnlijker in de senaat, die tot 2023 niet van samenstelling verandert.

Moraal van dit verhaal: ook al zit je als lobbyist zelf in een bubbel, treed bij je lobbyinspanningen buiten die bubbel. En ja, partijen als SP en PVV zijn niet de makkelijkste om te belobbyen; ze lijken vaak ondoordringbare bastions.  Maar op basis van mijn ervaring zeg ik dat moeilijk niet hetzelfde is als onmogelijk.

Photo by Leeroy Agency via Pixabay.